ประเภทสำนวน
"พบไม้งามเมื่อขวานบิ่น" จัดว่าเป็น คำพังเพย เพราะว่า เป็นการเปรียบเทียบสถานการณ์ที่พบสิ่งดีๆ แต่ไม่สามารถใช้ประโยชน์ได้อย่างเต็มที่ มีความหมายแฝงที่ต้องตีความ ไม่ใช่คำสอนโดยตรงเหมือนสุภาษิต และไม่ใช่คำเฉพาะที่แปลตรงตัวไม่ได้เหมือนสำนวนไทย
ที่มาและแนวคิดเบื้องหลัง
คำพังเพยนี้เปรียบเปรยถึงสถานการณ์ที่พบโอกาสดีๆ หรือสิ่งมีค่าในเวลาที่ตนเองไม่พร้อมจะใช้ประโยชน์ เหมือนกับช่างไม้ที่พบไม้คุณภาพดีแต่ขวานที่ใช้ตัดหรือแกะสลักกลับบิ่นไม่คม ทำให้ไม่สามารถใช้ประโยชน์จากโอกาสหรือสิ่งที่พบได้อย่างเต็มที่ สะท้อนความรู้สึกเสียดายและผิดหวัง
ตัวอย่างการใช้สำนวน "พบไม้งามเมื่อขวานบิ่น" ในประโยค
- คุณลุงกำลังจะได้รับเลือกเป็นผู้ใหญ่บ้าน แต่กลับล้มป่วยหนัก เรียกได้ว่าพบไม้งามเมื่อขวานบิ่น
- เมื่อมีเงินก้อนใหญ่ตกมาถึงมือในตอนแก่เฒ่า ไปไหนไม่ไหวแล้ว ก็เหมือนกับพบไม้งามเมื่อขวานบิ่น
- เธอได้รับทุนเรียนต่อต่างประเทศตอนอายุ 50 ปี ถือเป็นการพบไม้งามเมื่อขวานบิ่น เพราะต้องดูแลพ่อแม่ที่แก่ชรา ไปไม่ได้แล้ว
สรุปและทบทวนเรื่อง สำนวน สุภาษิต และคำพังเพย
สุภาษิต และคำพังเพย จัดเป็น "สำนวน" ด้วยกันทั้งคู่ เพราะมีความหมายในเชิงเปรียบเทียบ และเป็นถ้อยคำที่ใช้สืบเนื่องกันมานาน
สุภาษิต เป็นถ้อยคำที่มักใช้คำสั้น ๆ กะทัดรัดแต่มีความหมายลึกซึ้ง มีสัมผัสคล้องจอง ส่วนใหญ่สุภาษิตที่ใช้ในสังคมไทยมักมีที่มาจากคำสอนทางพุทธศาสนา
คำพังเพย เป็นถ้อยคำที่ให้ข้อคิด โดยกล่าวถึงพฤติกรรมหรือธรรมชาติรอบตัว ส่วนมากมักเป็นถ้อยคำที่เป็นข้อสรุปการกระทำหรือพฤติกรรมทั่วไป อาจมีที่มาจากนิทาน ตำนาน วรรณคดี
ประเภทสำนวน
"พบไม้งามเมื่อขวานบิ่น" จัดว่าเป็น คำพังเพย เพราะว่า เป็นคำเปรียบเทียบที่ใช้อุปมาอุปไมยเพื่อสื่อความหมายแฝง มีการเปรียบเปรยสถานการณ์ที่ได้สิ่งดีมาในเวลาที่ใช้ไม่ได้แล้ว ไม่ใช่คำสอนโดยตรงเหมือนสุภาษิต และไม่ใช่สำนวนเพราะสามารถเข้าใจความหมายได้จากการตีความเปรียบเทียบ
ที่มาและแนวคิดเบื้องหลัง
สำนวนนี้เปรียบเทียบกับสถานการณ์ที่คนในสมัยก่อนใช้ขวานในการตัดไม้ แต่เมื่อพบไม้ที่สวยงามมีคุณค่า กลับพบในเวลาที่ขวานของตนบิ่นหรือทื่อแล้ว ไม่สามารถใช้ได้อย่างมีประสิทธิภาพ สื่อถึงการได้รับโอกาสหรือสิ่งดีๆ มาในช่วงเวลาที่ตนเองไม่พร้อมหรือไม่สามารถใช้ประโยชน์จากสิ่งนั้นได้อย่างเต็มที่
ตัวอย่างการใช้สำนวน "พบไม้งามเมื่อขวานบิ่น" ในประโยค
- เขาประสบความสำเร็จและมีเงินมากมายตอนอายุ 70 ปี พบไม้งามเมื่อขวานบิ่น ไม่ได้ใช้ชีวิตสนุกสนานเหมือนคนรุ่นหนุ่มสาว
- มีคนมาชวนให้เธอไปเที่ยวต่างประเทศฟรีๆ แต่ตอนนี้เธอป่วยหนัก พบไม้งามเมื่อขวานบิ่น จริงๆ
- ได้รับทุนเรียนต่อต่างประเทศตอนอายุ 60 ปี ก็เหมือนพบไม้งามเมื่อขวานบิ่น โอกาสดีมาไม่ถูกจังหวะชีวิต
สรุปและทบทวนเรื่อง สำนวน สุภาษิต และคำพังเพย
สุภาษิต และคำพังเพย จัดเป็น "สำนวน" ด้วยกันทั้งคู่ เพราะมีความหมายในเชิงเปรียบเทียบ และเป็นถ้อยคำที่ใช้สืบเนื่องกันมานาน
สุภาษิต เป็นถ้อยคำที่มักใช้คำสั้น ๆ กะทัดรัดแต่มีความหมายลึกซึ้ง มีสัมผัสคล้องจอง ส่วนใหญ่สุภาษิตที่ใช้ในสังคมไทยมักมีที่มาจากคำสอนทางพุทธศาสนา
คำพังเพย เป็นถ้อยคำที่ให้ข้อคิด โดยกล่าวถึงพฤติกรรมหรือธรรมชาติรอบตัว ส่วนมากมักเป็นถ้อยคำที่เป็นข้อสรุปการกระทำหรือพฤติกรรมทั่วไป อาจมีที่มาจากนิทาน ตำนาน วรรณคดี
